Begraafplaats: Winsum

In 1969 werd de pas benoemde rijksarchivaris de heer De Vey Mestdagh geconfronteerd met puin ruimen op een schapenweide te Winsum; hij zag dat het brokstukken van joodse zerken waren en zo begon het omvangrijke boekwerk der  “Bouwstenen van de geschiedenis der Joodse Gemeenschappen in de stad en provincie Groningen”. 

Het Algemeen Ringreglement in 1821 bepaalde, dat in elke plaats met een synagoge, ook getracht moet worden een eigen begraafplaats  aan te  schaffen. Winsum had al een ring-synagoge sinds 1816, maar er werd nog in de stad Groningen begraven. Het kerkbestuur probeerde subsidie van het Rijk te krijgen, maar de hoofdcommissie werkte daar niet aan mee. Zo kwam het dat een paar particulieren (in hun functie van kerkmeesters) door land-aankoop en – verkoop er in slaagden in 1866 een stuk grond te bemachtigen.

In 1867 was de eerste begrafenis  en deze steen staat er nog steeds. Ook Winsum werd getroffen door de cholera-epidemie van 1866-67; er stierven wel meer joden dan normaal, maar of dit te wijten is aan de cholera, kan niet gezegd worden; totaal stierven hier 53 personen. In 1867-68 werden er bomen geplant en in 1909 wordt een fraai hek en een brug geplaatst, een schenking van Betsy Boasson aan de Joodse Gemeente in Winsum. Zij was de weduwe van Hartog de Vries. Zowel Hartog als Betsy zijn begraven alhier. Enkele jaren later is de In 1941 vond de laatste begrafenis plaats; nu staan er nog 50 zerken. Sinds 1988 is de Joodse begraafplaats in Winsum een beschermd monument. De brug naar de begraafplaats is na een restauratie in 2024 vernoemd naar Willem Fokkens. Dhr. Fokkens is 25 jaar beheerder geweest van de 23 Joodse begraafplaatsen in de provincie Groningen. Ook staat er sindsdien een vanaf de brug te lezen informatiepaneel op de begraafplaats.

De synagoge van Winsum werd in 1934 gesloten vanwege het afnemende aantal gemeenteleden. Het gebouw heeft al vele jaren een sociaal-culturele functie. De Stichting Een Joodse Erfenis houdt zich bezig met de realisatie van educatieve en culturele programma's in en rondom Winsum.

Bron: C.A. van der Berg, “De Joodse Gemeenschappen in Noord-West Groningen, Winsum, Eenrum, Leens-Ulrum, Warffum, 1751-1947”, uitg. de Vey Mestdagh Stichting, in 2000; pag. 77 e.v.

Met dank aan G.F.H. Harkema-Lentz, d.d. oktober 2011.